گزارش نشست نقد و بررسی چالش‌های شش دستورالعمل اصلاحی سازمان بورس و اوراق بهادار (بخش دوم) 28 ژانویه 2018 کد خبر : 975696

به همت کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، نخستین نشست نقد و بررسی چالش‌های شش دستورالعمل اصلاحی سازمان بورس و اوراق بهادار با حضور جمعی از سرمایه‌گذاران حقیقی، مدیرانی از سازمان بورس و اوراق بهادار، خبرنگاران و تعدادی از مدیران عامل عضو کانون، در روز سه‌شنبه مورخ ۹۶/۱۱/۰۳ در محل شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی برگزار شد.

در ادامه این نشست سعید اسلامی بیدگلی، دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران با اشاره به انتشار تدریجی گزارش‌های تفسیری مدیریت در کوتاه مدت به‌عنوان خواست منتقدان، عنوان کرد:‌ اگر شرکت‌‌های سرمایه‌گذاری قبل از این از توانایی بیشتری برخوردار بودند امروز کمبود تحلیل را می‌توانستند در بازار سهام جبران کنند. این در حالی است که دستورالعمل‌های سازمان بورس برای نهادهای مالی از وزن کشش بالاتری نسبت به سایر شرکت‌ها برخوردار است.

وی با اشاره به اینکه جایگاه بازار سرمایه از نگاه دولت‌مردان چندان رفیع نیست، افزود: این جایگاه در مقابل بانک مرکزی حتی با افت نیز مواجه است.

همچنین ربیعی از کارشناسان بازار سرمایه با طرح این پرسش که اگر افشای اطلاعات در مورد آینده به ناشران بازار سهام سپرده شود براساس چه ساختاری ارائه خواهد شد، عنوان کرد: مبالغ کلی از فروش و اطلاعات ریز ناشی از فروش داخلی و خارجی ناشر در گزارش‌هایی که از این پس به عنوان گزارش تفسیری مدیریت به بازار ارائه خواهد شد برای فعالان بازار با ابهام مواجه است. این در حالی است که اطلاعات منتشر شده تاکنون به طور کلی بوده و باعث سردرگمی فعالان بازار شده است و معلوم نیست اگر در فرمت ارائه شده از سوی سازمان بورس به ناشران پیش‌بینی‌ها حذف شود شرکت‌ها می‌خواهند چه چیزی را به عنوان اطلاعات مالی به بازار ارائه دهند.

وی در ادامه افزود: عده‌ای که از رانت اطلاعاتی در شرکت‌ها برخوردارند می‌توانند از داده‌های موجود سوءاستفاده کنند و در عین حال ابهام در اطلاعات مالی شرکت باعث خواهد شد تا نوسان قیمت بالاتری در تابلوی معاملات بورس و فرابورس شاهد باشیم. بنابراین وقتی تاکنون امکان تحلیل در بازار وجود نداشته و همواره سوءاستفاده از رانت‌های اطلاعاتی رواج داشته می‌توان تصور کرد که با حذف فرمت‌های قبلی رانت اطلاعاتی در سطح وسیع‌تری در بازار رخ بدهد.

ربیعی با بیان اینکه شرکت‌ها از الگوی سرمایه‌‌گذاری سهامداران باخبر نیستند، تصریح کرد: ناشر تنها عنوان می‌کند که اطلاعات خود را به بازار ارائه کرده و این در حالی است که نیاز اطلاعاتی بازار همچنان برطرف نشده است. تجربه نشان داده تا زمانی که نسخه‌ای جامع و کارا برای ناشر پیچیده نشود هیچ‌گاه به وظیفه خود عمل نخواهد کرد. وجود EPS اگر چه معضلاتی را برای بازار سهام در پی داشت اما انتظار می‌رود اطلاعاتی که در پیش‌بینی EPS ارائه می‌شد به طور جزئی‌تر در گزارش‌های تفسیری مدیریت ارائه شود.

در ادامه کامیار فراهانی از فعالان حقیقی بازار سرمایه عنوان کرد: هم‌اکنون پارادایم‌هایی که درخصوص اصلاح دستورالعمل‌های نحوه انجام معاملات در بازار عنوان می‌شود که بنیان آنها با اشکال مواجه است اینکه در سال ۹۴ عنوان شود به طور متوسط انحراف ۴۰۰درصدی در گزارش‌های پیش‌بینی شرکت‌ها وجود داشته و در حال حاضر این انحراف‌ها وجود ندارد قابل اتکا نیست، چرا که به طور طبیعی انحراف از برآورد می‌تواند همواره وجود داشته باشد. از این‌رو پاک کردن صورت مسأله به گونه‌ای می‌تواند سفسطه باشد.

وی با انتقاد از اینکه استانداردهای بیشتری قرار است در آینده تهیه شود، گفت: اینکه ناشر نیاز به آموزش بیشتری دارد چرا برای نهاد ناظر قبل از اجرای دستورالعمل‌های جدید قابل پیش‌بینی نبوده و چرا عنوان می‌شود که پیش‌بینی EPS در دنیا وجود ندارد در همه جای دنیا بورس‌ها مکانی برای ورود داوطلبانه شرکت‌ها هستند که قیمت سهام برای آنها مهم می‌باشد. در شرایطی که رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از قدرت و ضمانت اجرای بالایی نسبت به سایر مدیران بالاسری و حتی بانک‌ها برخوردار نیست که براساس چه ضمانت اجرایی می‌تواند دستورالعمل‌های موجود برای شرکت‌هایی که به اجبار وارد بورس شده‌اند را به کار بندد.

وی افزود: عدم ارائه گزارش تفسیری مدیریت از سوی  شرکت‌ها در حالی که در نهایت جریمه آنها می‌تواند درج در پرونده باشد تنها سهامدار را دچار ضرر و زیان می‌کند.

فراهانی گفت: عدم شفافیت در تمام زندگی اغلب مردم وجود دارد، ‌ اینکه همواره صفحه اول اساسنامه به‌عنوان گزارش عملکرد تفسیری مدیریت در عملکردهای میان‌دوره‌ای به سهامدار نمایش داده شود، چیزی نیست جز ظلم به سهامداری که بر اساس سیستم قدیم گزارش‌های بهتری را دریافت می‌کرد. بهتر است سازمان بورس و اوراق بهادار، یکی از گزارش‌های تفسیری عملکرد مدیریت شرکت‌های بورسی را تحلیل کرده و در سامانه کدال منتشر کند تا سهامداران از آن الگوبرداری کنند.

در ادامه جلسه، تیرداد احمدی از فعالان حقیقی بازار سرمایه ادامه داد: تردیدی در تسریع و تسهیل جریان آزاد اطلاعات به‌عنوان وظیفه اصلی رگولاتور وجود ندارد. اینکه از یک طرف با ایجاد بازارهای جدید و تشویق سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه در دستورکار نهاد ناظر قرار گیرد اما از آن طرف به دلیل وجود ریسک از سرمایه‌گذاران خواسته شود که با امضای بیانیه ریسک تعهد بدهند که همه مخاطرات را باید بپذیرند، ناشی از درست عمل نکردن نهادهای نظارتی است.

احمدی به ماجرای کنتورسازی و مقایسه آن با کلاهبرداری انرون در بورس امریکا اشاره نمود و گفت: در ماجرای انرون مقصر اصلی مدیران ارشد، هیأت‌مدیره و مؤسسه حسابرسی آرتور اندرسون بود که اگر حسابرسی درستی انجام می‌شد، شاید این اتفاق با شدت کمتری رخ می‌داد.

پس از وقوع این کلاهبرداری، نهاد ناظر بورس امریکا مدیران شرکت‌ها را ملزم به ارائه تعهد و به دوش کشیدن بار مسئولیت انتشار گزارش‌های مالی کرد و در عین‌حال کمیته‌های حسابرسی و کنترل داخلی را تقویت کرد، اما در بورس ایران بجای تقویت بسترهای کنترلی و نظارتی به مردم گفته می‌شود که مراقب باشند در بازار سرمایه فریب نخورند.

وی با بیان اینکه مدل ماجرای کنتورسازی و نظارت‌های قبل و بعد از آن در بازار سرمایه ایران عملاً کنار زدن فن حسابداری است، گفت:‌ اگر تحلیل‌گر بداند که مفروضات تغییر کرده می‌تواند تحلیل خود را ارائه کند، با وجود اینکه هیچ‌کس پیش‌بینی سود «فولاد» را باور نکرد چون می‌دانست این مفروضات با توجه به قیمت‌های جهانی تغییر کرده است.

بر این اساس اگر می‌خواهیم با راهکارهای فعلی همچنان در بازار سرمایه گام برداریم، ‌می‌توان به‌جای نماد معاملاتی شرکت‌ها اقدام به بازوبستن کدال بر اساس بازه‌های زمانی که در دستورالعمل‌های جدید عنوان شده، روی آورد. یا اینکه شرکت‌های مشابه سرمایه‌گذاری موظف به دریافت گزارش‌های شرکت‌های بورسی و فرابورسی شوند و سازمان بورس از طریق رتبه‌بندی و یا تشویق و تنبیه آنها فرآیند تحلیل را پیش ببرد.

احمدی بابیان اینکه در سایت اغلب بورس‌های دنیا نسبت‌های P/E، آنالیزهای تحلیلی و یا مدل‌های ارزش‌گذاری وجود دارد، از میزان تقسیم سود در مجامع به‌عنوان مهم‌ترین فاکتور تحلیل برای سرمایه‌گذاران یاد کرد و گفت: در حالی‌که اغلب هیأت‌مدیره پیشنهاد ۱۰ درصدی تقسیم سود را در گزارش‌های برآوردی خود عنوان می‌کنند؛ در مجامع با یک سلام و صلوات از محل سود انباشته نیز این سود تقسیمی تغییر می‌کند. ازاین‌رو سازمان بورس باید در اصلاحات موجود تأکید خود را بر روی سود تقسیمی شرکت‌ها و میزان آن در مجامع بگذارد.

در ادامه این نشست، محمدرضا ستایش، معاونت مالی و اداری شرکت سرمایه‌گذاری خوارزمی با اشاره به درج علامت احتیاط برای اغلب نمادهای معاملاتی بازار سهام عنوان کرد: علی‌رغم ماهیت متفاوت هریک از نمادهای معاملاتی در صنایع گوناگون بورسی اما برای همه شرکت‌ها یک پیغام از سوی ناظر منتشر شده که شاید ناشی از عدم تفکر درست برای افزایش شفافیت در بازار سهام بوده باشد. درعین‌حال با حذف پیش‌بینی EPS نسبت P/E برآوردی بازار را دچار خدشه کرده، اما سپس عنوان می‌شود این نسبت بر اساس مدل TTM که گذشته‌نگری است محاسبه شود، شاید از روی ناکافی بودن کار کارشناسی بودن و ناکارآمدی در بررسی‌ها است. درحال حاضر گزارش‌های تفسیری مدیریت با حرف و حدیث‌های زیادی مواجه است و تاکنون یک گزارش تفسیری حسابرسی‌شده وجود نداشته است.

همچنین خانم فیروزه سالارالدینی، مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری هدف حافظ؛ با بیان اینکه سازمان بورس با اصلاحات اخیر تلاش کرده تا بخشی از اتهاماتی که در زمینه انتشار گزارش‌های برآوردی شرکت‌ها و توقف طولانی‌مدت نمادهای معاملاتی وجود داشت را برطرف نماید.

وی افزود: اگر قرار باشد تحلیل از این پس به بازار سهام پاسخ‌گو باشد، می‌بایست همه ناشران بورسی و فرابورسی به شرکت‌های مشابه سرمایه‌گذاری پاسخ‌گو باشند. پیش از این در حالی بر اساس پیش‌بینی EPS اطلاعات جدید بازار تحلیل می‌شد که هم‌اکنون مبنایی برای تحلیل این اطلاعات وجود ندارد. اما شرکت‌های مشاوره‌ای سرمایه‌گذاری می‌توانند از طریق نشست‌های ماهیانه و تبادل تحلیل بر روی سایت معاملات بازار سهام، این امکان را برای بازار فراهم کنند.

در ادامه مهدی افشار اعلم از دیگر فعالان حقیقی بازار سرمایه با اشاره به اینکه مبنای به‌کارگیری اصلاح شش دستورالعمل سازمان بورس پس از وقوع ماجرای کنتورسازی شروع شده است، گفت: به‌نظر می‌رسد با این کار سازمان بورس ضمن سلب مسئولیت نظارتی خود، ریسک بازار را بر دوش سرمایه‌گذار انداخته است.

افشار اعلم با ادعای اینکه در سازمان بورس نمی‌توان وجود فساد را کتمان کرد، وقوع ماجرای کنتورسازی را ناشی از آن دانست و افزود: چرا سازمان بورس پس از اجرا و ابلاغ اصلاحات جدید به‌دنبال نقد و بررسی اصلاحات خود است، درحالی‌که قبل از آن می‌توانست نظرات عموم فعالان بازار را دریافت کند.

در این میان روشن‌قلب، مدیر اداره نظارت بر ناشران بورسی با بیان اینکه فرمت دستورالعمل‌های اصلاحی بر اساس قالب دستورالعمل‌های بین‌المللی تنظیم شده، ادامه داد: در روش اجرا می‌توان پذیرفت که می‌بایست حداقل‌هایی از شرکت‌ها به‌عنوان مبنای تحلیل دریافت کرد که این موضوع هم‌اکنون در حال انجام است. در حال حاضر استانداردهای بین‌المللی که تهیه شده قرار نیست متوقف و یا برچیده شود و از ابتدا طرحی نو ابداع کنیم.

در روند این اصلاحات بر اساس یک بازه زمانی مشخص رویه‌های مدونی تدوین و تبیین شد و هم‌چنان در حال انجام است. اگر سازمان بورس به این جمع‌بندی برسد که رویه‌های موجود نیاز به اصلاح داشته باشد، به طور طبیعی انجام خواهد شد.

وی با اشاره به نحوه انتشار گزارش‌های برآوردی شرکت‌ها در سال مالی۹۷ گفت: اینکه هیأت‌مدیره شرکتی عنوان کند تا مبلغ مشخصی می‌تواند برای سال آینده تولید و فروش داشته باشد و بازار منتظر به‌وقوع پیوستن این داده‌ها باشد، می‌تواند انتظار درستی نباشد، اما وقتی اطلاعات واقعی از پروژه‌ها و زمان بهره‌برداری آن به بازار می‌رسد، دلیلی برای وجود برنامه تولید و فروش برآوردی نخواهد بود.

به گفته روشن‌قلب در سال‌های متمادی شرکت‌هایی بودند که به طور مثال پیش‌بینی سود ۱۰ تومانی را در یک سال عنوان کرده اما سال بعد از تحقق ۵۰ تومانی آن به بازار گزارش داده است، چنین عملکردی به‌وضوح برای بازار گمراه‌کننده است که نباید یک موضوع واحد را به عموم استفاده‌کنندگان اطلاعات و گزارشات مالی تعمیم داد.

این مقام مسئول بابیان اینکه ماجرای کنتورسازی در انتشار اطلاعات واقعی با گمراهی مواجه بود، گفت: موضوع اصلاحات شش دستورالعمل سازمان بورس پیش از ماجرای کنتورسازی مطرح و در جریان بوده و ارتباطی به این ماجرا نداشته است.

در ادامه این نشست نادر بوالحسنی، مدیرعامل شرکت سبدگردان نوویرا با درخواست از سازمان بورس برای بازگرداندن سرفصل‌هایی هم‌چون قیمت تمام‌شده، موجودی ابتدا و انتهای دوره و سایر اطلاعات جزئی در زمینه تولید و فروش شرکت‌ها در گزارش‌های مالی بیان نمود: با این اقدامات موقتی می‌توان به پیشبرد فرآیند بازار کمک نمود، چون باید سازمان بورس به عموم سرمایه‌گذاران در زمینه تأمین نیازهای اطلاعاتی پاسخ‌گو باشد.

متأسفانه مسئولیت پذیرش اطلاعات متوجه همه مدیرانی که به اطلاعات شرکت دسترسی دارند، نمی‌شود و ازاین‌رو باید صلاحیت حرفه‌ای مدیران مورد بررسی قرار گیرد. همه انتقادها در حال حاضر بر این مبنا است که اگر قرار است اصلاحات صورت‌گرفته در راستای افزایش تحلیل در بازار ارائه شود، چرا بخش‌هایی که متوجه مسئولیت سازمان بورس است، انجام نمی‌شود. باید به سهامدار خرد در بازار سهام توجه شود و اگر قرار باشد همه چیز به درستی و بر اساس چارچوب‌های جهانی تبیین شود، باید عملکرد نهاد ناظر و ناشر و سهامدار نیز مطابق استانداردهای جهانی باشد.

فخری‌زاده از دیگر فعالان حقیقی بازار سرمایه با اشاره به اینکه هر دستورالعمل جدید نقاط قوت و ضعفی را به همراه دارد، خاطر نشان کرد: اگر همه اینها را بر حسب ضرورت، کنار بگذاریم ولی از حذف EPS  به بهانه جهانی شدن نمی‌توانیم بگذریم.

وی افزود: ماجرا از آنجایی آغاز شد که یکی از بزرگترین تصمیمات بورسی کشور، یعنی لغو پیش بینی درآمد شرکت در سال مالی ۹۷ و بجای آن گزارش تفسیری مدیریت در حال رقم خوردن است. به محض اعلام این موضوع، انتقاد فعالان و سهامداران آغاز گردید که در همان روزهای اول توسط فعالان بازار سرمایه از رییس سازمان بورس خواسته شد که این موضوع برای بررسی بیشتر به تعویق افتد و یا هم‌زمان با گزارش تفسیری مدیریت، پیش‌بینی‌ها نیز از سوی شرکت‌ها داده شود.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: حذف EPS از سایت TSETMC و جایگزینی TTM باعث سردرگرمی و تشویش سهامداران شد، اغلب نظرات مسئولین بورس و برخی از موافقان حذف EPS، مواردی همچون جلوگیری از توقف زیاد سهم‌ها، رونق در بازار، شفاف‌سازی و نظارت بیشتر و کاهش رانت و بازی‌سازی در سهم، انحراف در پیش‌بینی ناشران، رونق شرکت‌های مشاوره‌ای، افزایش قدرت تحلیل‌گری سهامداران و… را در استفاده از شاخص‌هایی مانند TTM عنوان می‌کنند، اما روش TTM فقط یک روند گذشته را بیان می‌کند.

فخری زاده ادامه داد: اولاً همه بورس‌های جهانی EPS، را حذف نکردند. ثانیاً آنهایی هم که حذف نمودند آنقدر اطلاعات در بازار ریختند که جای آن را با چندین شاخص پر کرده‌اند. فقط از بازارهای جهانی گفته می‌شود، در صورتی‌که نه بازار ما، نه ناشران و نه سهامداران و نه ناظران و مدیران بورسی ما، و نه ابزار و زیر ساخت ما جهانی نیست. به نظر برخی کارشناسان نه تنها رانت کم نمی‌شود بلکه بیشتر هم خواهد شد. انحراف در پیش‌بینی ۴۰۰ درصدی، بدون بررسی آماری درست و حذف خارج از صدک ها، آمار نادرستی می‌باشد.

چنانچه تمایل به حذف EPS در بازار کشور دارید ابتدا آن را به‌صورت پایلوت و آزمایشی در یکی از بازار ها انجام و مورد ارزیابی قرار دهید؛ ابتدا همان‌طور که خیلی از فعالان بازار اعلام کردند آن را به‌صورت پایلوت و آزمایشی در بازه یک‌ساله در یکی از بازارها مورد سنجش و ارزیابی قرار دهید و در نهایت نتایج آن را به بازار سرمایه اعلام نمایید.

در پایان این میزگرد روشن‌قلب، نماینده سازمان بورس هدف از توقف و بازگشایی نماد معاملاتی پس از نوسان ۲۰ درصدی را مخابره هشدار به سهامدار، برای بررسی رخدادهای شرکت و توجه وی به ‌اتفاق‌های جدید ناشر عنوان نمود و افزود:‌ درحال حاضر با مکانیزه‌ شدن فرآیند توقف و بازگشایی نمادهای معاملاتی، هرگونه سلیقه در این فرآیند از بین رفته است و علامت‌های هشداردهنده تنها یک آلارم به سهامدار است.

در مورد وقوع تخلف کمتر یا بیشتر نیز تا زمانی که افزایش سرمایه مطابق قانون تجارت ثبت نشده باشد، نمی‌توان گفت که شرکت از شمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت خارج شده است. در فرآیند حسابرسی نیز هم‌چنان مطابق با رویه‌های استانداردهای بین‌المللی این گزارش‌ها انجام می‌شود.

جعفریان، مسئول اداره نظارت بر ناشران سازمان بورس نیز با بیان اینکه دستورالعمل‌ اصلاحی سازمان بورس پیش از این در معرض نظرسنجی عموم فعالان بازار گذاشته شد و نظرهای متعددی در این زمینه دریافت شد، خاطر نشان ساخت: درحال حاضر تحلیل‌گران قوی در بازار سهام وجود دارند و درعین‌حال با دستورالعمل‌های اصلاحی اخیر ضمن افزایش نقدشوندگی در بازار به افزایش دوره بازگشایی نمادهای معاملاتی افزوده است.

نظر فعالان بازار همواره از سوی سازمان بورس شنیده می‌شود و موضوع نوسان ۲۰ درصدی و ۵۰ درصدی رویه‌هایی است که بر اساس بازار سهام، ناشر، سهامدار، مجمع و دستورالعمل‌های انضباطی دیده شده است.