* به نظر شما اکنون که چند ماه از آغاز پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی و بانک ملی ایران گذشته است، این طرح را تا چه اندازه موفق ارزیابی می کنید؟
با واکاوی آنچه که در گذشته در مورد پیش فروش سکه اتفاق افتاد، به صورت کلی این طرح را می توان به عنوان یک طرح شکست خورده و ناموفق ارزیابی کرد. در خصوص دلایل این عدم موفقیت هم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آنچه که در آمارها اعلام شد، تعداد ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار قطعه سکه در سررسیدهای یک، سه، شش و نه ماهه توسط بانک مرکزی پیش فروش شده و این میزان با در نظر گرفتن اینکه هر سکه حاوی ۱۳۳/۸ هزارم گرم است، چیزی در حدود ۶۱ تن طلا خواهد شد.
همانطور که می دانید در میزان قدرت پول ملی هر کشوری شاخص هایی چون حجم پول (M1) و نقدینگی (M2) در اقتصاد از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ سکه و مسکوکات هم جزء دارایی های اصلی بانک مرکزی هر کشوری به عنوان پشتوانه پولی در نظر گرفته می شود. با توجه به میزان ذخایر ارز و طلا در بانک مرکزی این میزان (۶۱ تن) بخش قابل توجهی از ذخایر را به خود اختصاص می دهد که با فروش این میزان از طلا از پشتوانه های پولی کشور شاهد تضعیف پول ملی طی ماه های اخیر بودیم که این موضوع عاملی برای رشد فزاینده قیمت ارز و طلا در بازار آزاد شد. به همین دلیل از بُعد متغیرهای کلان پولی این سیاست کاملا نادرست منجر به تضعیف پول ملی کشور شد.
* به نظر شما هدف بانک مرکزی از پیش فروش سکه چه بود و تا چه اندازه به هدف اولیه خود دست یافت؟
مطابق بررسی های صورت گرفته و با گذشت زمان مشخص شد هدفی که بانک مرکزی در پیش فروش سکه دنبال می کرد؛ کنترل حجم نقدینگی بالقوه و تقاضای بالقوه برای خرید دارایی های مبتنی بر ارز در بازار بود که به جرات باید بگویم این هدف تاکنون محقق نشده است. دلیل این موضوع هم آن است که در همان مقطع پیش فروش سکه، قیمت سکه در بازار آزاد بین ۱۰ الی ۲۰ درصد در مقاطع زمانی مختلف افزایش قیمت داشت و بعد از پیش فروش هم روند صعودی آن کماکان ادامه داشت تا اینکه طی روزهای اخیر حتی شاهد رشد بیش از ۱۰۰ درصدی بهای سکه در بازارهای داخلی هستیم؛ علیرغم آنکه از آن زمان تا به امروز قیمت سکه در بازارهای جهانی در حدود ۱۰۰ دلار افت داشته است.
عامل دیگر شکست طرح پیش فروش سکه به واسطه شایعاتی مبنی بر بروز احتمالی نکول بانک عامل در تحویل سکه ها در سررسیدهای اعلام شده بود. یکی از متغیرهای اصلی برای موفقیت هر طرحی، میزان اعتبار ناشر هست. زمانی که در مطبوعات و جراید و مصاحبه های برخی از مسئولان بنا به دلایل مختلف  مطرح می شود که ممکن است سکه ها در سررسیدهای اعلام شده به پیش خریدکنندگان تحویل داده نشود، به میزان قابل ملاحظه ای از اعتبار آن طرح می کاهد. متاسفانه این اتفاق افتاد و احتمال اینکه در موارد بعدی تامین مالی از طرق مختلف نظیر پیش فروش سکه یا حتی انتشار اوراق و فروش اوراق اسناد خزانه هم با چالش های جدی به این دلیل مواجه شویم؛ زیاد خواهد بود.
* جناب آقای دکتر اسلامی در مقطعی اعلام شد که سکه های پیش فروش شده باید مالیات بپردازند. این موضوع تا چه اندازه در تحقق اهداف طرح در راستای جمع آوری نقدینگی می تواند تاثیرگذار باشد؟
به موضوع خوبی اشاره کردید. ریسک دیگری که برای خریداران سکه می توان متصور شد، ریسک های مالیاتی است. علیرغم تاکید موکد مسئولان در زمان پیش فروش سکه مبنی بر معافیت مالیاتی این ابزار، پس از مدتی دائما توسط مسئولان اعلام شد که خریداران بابت سودی که از محل پیش خرید سکه و فروش احتمالی آنها به دست می آورند، باید مالیات بپردازند. هرچند که اخذ مالیات از هر درآمدی مورد توصیه بسیاری از کارشناسان در جوامع مختلف است، اما اخذ مالیات از بابت فاصله بین خرید و فروش در بسیاری از کشورها و جوامع به اصطلاح مالیات مبتنی بر منفعت سرمایه (CAPITALGIAN) نیاز به بسترهای قانونی دارد.
یکی از مستندات بسترهای قانونی؛ مصاحبه های مسئولان است که دائما به معافیت مالیاتی این ابزار اشاره می کردند و همچنین پشتوانه های قوانین مالیاتی کشور که طبیعتا این ابزار را از پرداخت مالیات معاف می کند. متاسفانه شایعاتی مبنی بر این موضوع باعث شد مردم به جای استقبال از این طرح ها به سمت بازارهای غیررسمی هدایت شوند که بدنبال آن در این بازارها هم آشفتگی و التهاب ایجاد و منجر به رشد فزاینده قیمت سکه بیش از آنچه که انتظار می رفت، شد. به گونه ای که این روزها به دلیل افزایش تقاضا در این حوزه شاهد رشد قابل توجه قیمت سکه بیش از ارزش واقعی آن در بازارهای داخلی هستیم. همچنین مشاهده می شود قیمت سکه در بازار با دلار بیش از ۱۰ هزار تومان مورد محاسبه قرار می گیرد که این موضوع بیانگر این است که سرمایه گذاران ترجیح می دهند پس اندازهای خود را در حوزه هایی غیر از حوزه های رسمی اعلام شده از طریق بانک مرکزی و احیانا دولت سرمایه گذاری کنند که همین امر طبیعتا منجر به کاهش رتبه اعتباری دولت می شود.
* به نظر شما بحث اخذ مالیات از پیش فروش سکه تا چه اندازه می تواند در شکست این طرح تاثیرگذار باشد؟
موضوع پرداخت مالیات بر درآمد اتفاقی بسیار جدی است. یکی از دلایل شکست این طرح شایعه پرداخت احتمالی مالیات است. این نکته قابل توجه است که با افزایش قیمت ارز صرفا بهای سکهدر بازارها رشد نکرده است؛ بلکه هر سرمایه گذاری که در این بازه زمانی اقدام به خرید خودرو (چه داخلی و چه خارجی) در بازار کرده، بیش از ۱۰۰ درصد منفعت به دست آورده است. در بسیاری از املاک به ویژه ملک های ارزان قیمت در سراسر کشور نیز چنین اتفاقی افتاد؛ یعنی ملک هم در این بازه مانند سکه با رشد ۱۰۰ درصدی روبرو شد؛ بنابراین هر کس سرمایه خود را به جای پیش خرید سکه وارد این حوزه ها کرده بود، بازده ۱۰۰ درصدی به دست می آورد. بنابراین با توجه به شرایط موجود به محصولی که شفاف تر است، جریمه بیشتری تعلق می گیرد؛ در نتیجه سرمایه گذاران از این موضوع استقبال چندانی نخواهند کرد.
نکته حائز اهمیت در این خصوص این است که اگر در کشورمان از ابزارهایی استفاده و مردم را تشویق کنیم به صورت ساختار یافته پس اندازهای خود را در این مکان ها سرمایه گذاری کنند که قابلیت کنترل و نظارت بیشتری داشته باشد و بعد بابت آن کنترل و نظارت آنها را جریمه کنیم؛ بطور قطع بازار را به سمت بازارهای غیررسمی و شبکه های زیرزمینی اقتصاد هدایت خواهیم کرد.

* جنابعالی وضعیت این بازار را در آینده چگونه ارزیابی می کنید؟
علیرغم ریسک هایی مبنی بر احتمال اخذ مالیات از خریداران سکه، عدم تحویل سکه ها در سررسیدهای مقرر یا واکاوی حساب خریداران سکه طی روزهای اخیر شاهد تحویل یک میلیون و ۷۶۰ هزار قطعه سکه پیش فروش شده در سررسیدهای از پیش اعلام شده بودیم که این موضوع نشان می دهد با وجود تنش هایی که به خریداران سکه تا زمان سررسیدها وارد شده است، بانک عامل تعهدات خود را تحت هر شرایطی انجام داد و احتمال اینکه سکه های باقیمانده نیز در زمان های مقرر تحویل داده شود، بسیار جدی است.
در همین راستا لازم است به این نکته اشاره کنم اگر قرار است از طریق مراجع رسمی دارایی های مالی مشابهی به عموم مردم واگذار شود، باید به این نکته توجه داشت که دارایی های مالی فی نفسه دارای ریسک سرمایه گذاری هستند و اگر ریسک های سیستماتیک جانبی نظیر آنچه که در مورد سکه اتفاق افتاد، به این دارایی ها تحمیل شود، شانس موفقیت بانک مرکزی و بانک های عامل در فروش این دارایی های مالی به عموم مردم در نمونه های بعدی کاهش پیدا خواهد کرد. دولت و بانک مرکزی باید توجه داشته باشند سرمایه گذارانی که نسبت به خرید دارایی های مالی با تضمین بانک مرکزی اقدام می کنند، به دنبال سرمایه گذاری بدون ریسک یا با درجه ریسک پایین هستند؛ اما ریسک هایی که به خریداران سکه تحمیل شد، اعتباراین اوراق را به میزان قابل توجهی کاهش داد.