به گزارش روابط عمومی کانون به نقل از شرکت بورس اوراق بهادار تهران، علی‌عباس کریمی معاون توسعه بورس تهران درخصوص ریزساختارهای بورس تهران گفت: مواردی همچون سازوکار تعیین دامنه نوسان قیمت، چگونگی تعیین قیمت‌های مبنا شامل قیمت آغازین و قیمت پایانی، توقف و بازگشایی نمادهای معاملاتی و برگزاری نشست‌های معاملاتی، انواع سفارش‌های خرید و فروش و مواردی از این دست در ادبیات مالی تحت عنوان ریزساختارهای بازار شناخته می‌شوند. با توجه به تأثیرگذاری و اهمیت موارد یادشده و لزوم به‌روزرسانی و تطبیق ریزساختارها با شرایط روز اقتصادی، بورس تهران مطالعات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده و با دریافت نظرات فعالان بازار سرمایه، پیشنهادهایی در ارتباط با چگونگی اصلاح و به‌روزرسانی ریزساختارهای بورس اوراق بهادار تهران به سازمان بورس ارائه کرده است.

او ادامه داد: براساس مطالعات جدید، پیشنهادهای اصلاحی در تیر ماه امسال در هیأت مدیره بورس بررسی شد و در شش بخش به تصویب رسید. این شش بخش شامل تعیین حداقل تغییرات قیمت، دامنه نوسان، پایان تصادفی حراج‌ها، برگزاری حراج پایانی، معاملات پایانی و حذف حجم مبنا است.

«حداقل تغییرات قیمت» برای کاهش بار سامانه معاملات و کاهش زمان کشف قیمت

معاون توسعه بورس تهران در پاسخ به این پرسش که حداقل تغییرات قیمت چیست و آیا تنها برای تغییرات قیمت سهام از آن استفاده خواهد شد٬ توضیح داد: بورس‌های اوراق بهادار به منظور کاهش بار سامانه معاملاتی و کاهش زمان کشف قیمت از محدودیت حداقل تغییرات قیمت استفاده می‌کنند. برای استفاده از این سازوکار، سهام شرکت‌ها براساس قیمت طبقه‌بندی شده و برای هر طبقه قیمتی، یک واحد مشخص به عنوان حداقل تغییرات قیمت تعیین می‌شود. به عنوان مثال برای سهمی که دارای قیمت ۱۰۰ واحد پولی است٬ حداقل تغییر قیمت یک واحد و برای سهمی که دارای قیمت ۱۰۰۰ واحد پولی است این حداقل پنج واحد در نظر گرفته می‌شود. به عبارت دیگر سهمی که دارای قیمت ۱۰۰۰ واحد پولی است، قیمت بعدی آن ۱۰۰۵ خواهد بود و نمی‌تواند در رقابت یک واحد یک واحد بر قیمت آن افزوده یا کاسته شود. مطابق بررسی‌های انجام شده، تمامی بورس‌های معتبر از «حداقل تغییرات قیمت» استفاده می‌کنند.

چهار طبقه برای «حداقل تغییرات قیمت»

وی با بیان اینکه تعیین «حداقل تغییر قیمت» یک ریالی برای تمامی سهام موجود در بازار سرمایه ایران که دارای طیف قیمتی‌ گسترده‌ای هستند با اصول کارآمدی معاملات و قواعد متعارف بازار سرمایه هماهنگ نیست٬ آن را مسبب افزایش بار سامانه معاملات دانست. بدین منظور هیأت مدیره بورس تهران پیشنهاد داد تا سهام موجود در بازار در چهار طبقه تقسیم شده و هر طبقه قیمتی دارای حداقل تغییرات قیمت مخصوص به خود باشد. به عنوان مثال طبقه قیمتی از یک تا ۲۵۰۰ ریال دارای حداقل تغییرات قیمت یک ریال و ۲۵۰۰ تا ۱۰۰۰۰ دارای تیک سایز پنج ریال باشد.

پیشنهاد برای تغییر دامنه نوسان

کریمی در رابطه با دامنه نوسان گفت: در تمام بورس‌های اوراق بهادار قیمت به دست‌آمده از حراج آغازین، مبنای دامنه نوسان آن روز معاملاتی قرار می‌گیرد. در بازار سهام ایران هرچند حراج آغازین به عنوان نخستین مرحله معاملاتی برگزار می‌شود اما به دلیل تعیین محدوده قیمت براساس قیمت پایانی روز پیشین، این مرحله معاملاتی از ارائه کارکرد اصلی خود محروم است.

او درخصوص پیشنهادات بورس تهران در ارتباط با تغییرات دامنه نوسان اظهار داشت: پیشنهاد شد در آغاز هر جلسه معاملاتی در مرحله پیش‌گشایش (سفارش‌گیری) محدوده قیمت براساس قیمت پایانی روز معاملاتی پیشین تعیین شود. پس از آن با کشف قیمت و برگزاری مرحله گشایش، دامنه نوسان جلسه معاملاتی آن روز براساس قیمت کشف‌شده از حراج آغازین همان روز تعیین شود.

حراج تصادفی راهکاری برای اصلاح ریزساختارها

معاون توسعه بورس تهران درمورد حراج تصادفی در بورس یادآور شد: بورس‌های اوراق بهادار به منظور جلوگیری از دستکاری بازار در دقایق پایانی جلسه پیش‌گشایش از زمانی تصادفی برای تطبیق سفارش‌ها استفاده می‌کنند. این زمان به صورت تصادفی در دقایق پایانی جلسه پیش‌گشایش توسط سامانه معاملاتی انتخاب می‌شود.

او ادامه داد: نه فعالان بازار و نه ناظر بازار از زمان دقیق پایان جلسه پیش‌گشایش اطلاع نداشته و این زمان به صورت تصادفی توسط سامانه معاملات در هر روز تعیین می‌شود. در این ارتباط بورس تهران پایان یافتن جلسات پیش‌گشایش در پنج دقیقه پایانی هر جلسه به صورت تصادفی را به سازمان بورس پیشنهاد داده است.

کریمی در پاسخ به این پرسش که آیا به نظر هیأت مدیره بورس تهران تعیین قیمت پایانی با استفاده از سازوکار حراج مناسب‌تر از روش کنونی است٬ توضیح داد: براساس پژوهش صورت گرفته بیش از ۹۵ درصد از ۱۸۰ بورس مورد بررسی به منظور تعیین قیمت پایانی از سازوکار حراج پایانی استفاده می‌کنند و تنها تعداد انگشت‌شماری از بورس‌های اوراق بهادار میانگین موزون قیمت (VWAP)  را به عنوان قیمت پایانی در نظر می‌گیرند. توجه به این نکته ضروری است که حتی بورس‌هایی که از روش میانگین‌ موزون قیمت برای تعیین قیمت پایانی بهره می‌گیرند نیز میانگین قیمت در دقایق یا ساعات پایانی بازار را مبنای میانگین‌گیری قرار می‌دهند.

بهره‌گیری از حراج پایانی برای تعیین قیمت پایانی

معاون بورس تهران افزود: تلاش بورس‌ها بر این است که تصمیم بازار در زمان پایانی یا نزدیک به پایان نشست معاملاتی را مبنای تعیین قیمت پایانی قرار دهند. بر این اساس بورس تهران پیشنهاد کرد به منظور تعیین قیمت پایانی در بورس اوراق بهادار تهران نیز از سازوکار حراج پایانی استفاده شود. در این راستا با پایان یافتن زمان نشست معاملات، مرحله‌ای با شرایط حراج ناپیوسته در دامنه قیمت همان روز برگزار شده و قیمت به دست آمده از آن به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌‌شود. البته استفاده از حراج پایانی در دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس تهران نیز برای بازه زمانی ۱۵ دقیقه‌ای تعریف و این نشست معاملاتی با عنوان مرحله حراج ناپیوسته پایانی معرفی شده ولی تاکنون اجرایی نشده است. بنابراین پیشنهاد هیأت مدیره بورس تهران را می‌توان در راستای اجرایی شدن دستورالعمل‌های معاملاتی موجود نیز ارزیابی کرد.

او در ادامه اظهار داشت که مطالعات بورس‌های خارجی و بررسی‌های صورت گرفته درمورد بازار سهام ایران نشان‌دهنده‌ توزیع U شکل حجم و ارزش معاملات در طول جلسه معاملاتی است؛ به بیان دیگر حجم اصلی معاملات در آغاز و پایان جلسه معاملاتی انجام می‌شود. بدین منظور تمامی بورس‌های معتبر اقدام به راه‌اندازی معاملات پایانی کرده‌اند.

او افزود: در این مرحله معاملاتی سهام با قیمتی ثابت که همان قیمت پایانی است، مورد معامله قرار می گیرد. این روش معاملاتی ریسک نوسانات قیمت در طول جلسه معاملاتی را پوشش داده و برای بسیاری از سرمایه‌گذاران به ویژه صندوق‌های سرمایه‌‌گذاری و صندوق‌های شاخصی اهمیت بالایی دارد.

افزایش حجم معاملات با حراج پایانی

کریمی اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود با راه‌اندازی این مرحله حجم معاملات افزایش مناسبی یابد. در این راستا هیأت مدیره بورس تهران پیشنهاد داده است تا مرحله حراج پایانی برای تعیین قیمت پایان روز به مراحل معاملاتی افزوده شود و پس از آن نیز معاملات پایانی با قیمت به دست آمده از حراج پایانی به عنوان آخرین فاز معاملاتی در نظر گرفته شود.

حذف حجم مبنا، سرآغاز اصلاح ریزساختارها

وی با اشاره به اینکه حجم مبنا به عنوان ابزاری برای کنترل قیمت تقریبا از ۱۵ سال گذشته در بازار سهام ایران مورد استفاده قرار ‌گرفته است، خاطرنشان کرد: این روش محاسبه قیمت پایانی تنها در ایران به کار می‌رود و بررسی‌ بورس‌های دیگر به مشاهده روشی مشابه آن منجر نشده است. حجم مبنا به دلیل کند کردن نوسان قیمت به مواردی همچون گره معاملاتی منجر شده و با انتقاداتی از سوی فعالان بازار مواجه است. از دیگر سو اصلاح ریزساختارهای بازار و به‌کارگیری حراج آغازین، حراج پایانی و معاملات پایانی با وجود حجم مبنا امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین پیشنهاد ‌شد به منظور تطابق هرچه بیشتر بورس تهران با استانداردهای جهانی و امکان بهره‌مندی از سازوکار حراج آغازین، حراج پایانی و معاملات پایانی حجم مبنا از محاسبات حذف شود.

در پایان معاون بورس تهران تاکید کرد: مصوبات هیات مدیره بورس تهران برای بررسی و تایید به سازمان بورس و اوراق بهادار تهران ارسال شده است. سازمان بورس در حال بررسی تخصصی در ارتباط با پیامدهای احتمالی پیاده‌سازی و مسائل فنی مربوطه است. در صورت موافقت سازمان، بورس تهران در اسرع وقت این پیشنهادها را اجرایی خواهد کرد.

خاطرنشان می شود٬ بورس اوراق بهادار تهران اقدام به تهیه گزارشی مفصل به نام «بررسی ریزساختارهای بورس‌های اوراق بهادار» کرده است که در آن به طور تفصیلی به بررسی عملکرد دامنه نوسان ایستا و پویا، چگونگی توقف نمادهای معاملاتی، طبقه‌بندی مراحل معاملات و سازوکار تعیین قیمت در بورس اوراق بهادار پرداخته شده است و علاقه‌مندان برای دسترسی به این گزارش می‌توانند به تارنمای بورس تهران بخش تحقیق و توسعه مراجعه کنند.